Mart ayının başında Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara’nın talimatıyla 7 kişiyle oluşturulan Yeni Anayasa Hazırlama Komitesi, Mardin Artuklu Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Abdülhamid el-Avak başkanlığında çalışmalarını tamamladı. Bugün Cumhurbaşkanı’na sunulması planlanan 48 maddelik geçiş anayasasının taslağı ile ilgili bilgiler basına yansıdı.
İnsan hakları, kuvvetler ayrılığı ve yargı bağımsızlığı vurgusu
Kaynaklar, anayasal bildirinin silahların sadece devletin elinde olmasını öngördüğünü ve ordunun görevini vatanı ve vatandaşları korumak, toplumsal barışı sağlamak olarak belirlediğini ifade etti. Ayrıca bildirinin insan hakları, kuvvetler ayrılığı ve yargı bağımsızlığının güvence altına alınmasına odaklanacağı belirtildi.
Geçiş Dönemi 5 yıl sürecek
Bildiride geçiş dönemi yönetiminin 3 ila 5 yıl süreceği belirtilirken, yeni hükümette başbakanlık makamının yer almayacağı ve ülkenin başkanlık sistemiyle yönetileceği ifade edildi.
Bununla birlikte, anayasal bildiride dış aktörlerle yapılan ve ülkenin güvenliğini, istikrarını ve birliğini tehdit eden çağrılar ve iletişimlerin suç sayılacağı belirtiliyor. Bildiri, cumhurbaşkanının yetkilerini de açıkça tanımlayacak.
Taslaktan önemli başlıklar
- Önceki anayasalara, özellikle 1950 Anayasası’na dayanıyor.
- İslam hukuku (fıkıh) temel yasama kaynaklarından biri olacak.
- Geçiş dönemi 3 ila 5 yıl sürecek.
- Hükümette başbakanlık makamı bulunmayacak, yönetim başkanlık sistemiyle olacak.
- Cumhurbaşkanının yetkileri belirlenecek.
- Geçiş dönemi adaletine vurgu yapacak ve eski rejimin ihlallerini suç sayacak.
- Ülkenin güvenliğini tehdit eden dış bağlantılar ve çağrılar suç olarak kabul edilecek.
- İnsan hakları, kuvvetler ayrılığı ve yargı bağımsızlığı esas alınacak.
- Ordunun görevi vatanı ve vatandaşları korumak ve toplumsal barışı sağlamak olacak.
- Silah yalnızca devletin elinde olacak.
Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara, geçiş sürecini düzenleyen anayasal bildirinin taslağını hazırlamak için uzmanlardan oluşan bir komisyon kurulmasını kararlaştırmıştı. Taslağı hazırlayan uzmanlar komisyonu şu isimlerden oluşuyor:
- Abdülhamid Avvak
- Yasir Huveyş
- İsmail Halefan
- Riyad Kahilan
- Muhammed Rıza Celhi
- Ahmed Karbi
- Behiye Mardini
Halk Meclisi kurulacak
Anayasal bildiride Cumhurbaşkanı’nın anayasal bildirinin yayımlanmasından itibaren 60 gün içinde Halk Meclisi’ni atayacağı ifade ediliyor. Halk Meclisi 100 üyeden oluşacak ve temsil adaleti ile liyakate önem verilecek. Cumhurbaşkanı, üyeleri kararnameyle atayacak ve meclisin görev süresi iki yıl olacak.
Taslakta atıf yapılan Suriye 1950 Anayasası
Yeni anayasa çalışmalarından basına yansıyan dikkat çekici başlıklardan biri 1950 anayasına yapılan atıf oldu. Suriye’de çok kısa süre yürürlükte kalan bu anayasa ile ilgili detaylar ise şöyle:
Parlamenter Sistem
- Suriye 1950 Anayasası, parlamenter bir hükümet sistemi öngörüyordu.
- Devlet başkanı olarak Cumhurbaşkanı bulunmasına rağmen, yürütme yetkisi esas olarak Başbakan ve Bakanlar Kurulu’na aitti.
Güçler Ayrılığı İlkesi
- Yasama, yürütme ve yargı yetkileri net bir şekilde ayrılmıştı.
- Yasama yetkisi, halk tarafından seçilen bir Halk Meclisi’ne (Meclis el-Şaab) aitti.
- Yürütme yetkisi, Cumhurbaşkanı tarafından atanan bir hükümete verilmişti.
- Yargı bağımsızdı ve mahkemeler anayasa ile güvence altına alınmıştı.
İslam’ın Hukuki Statüsü
- Anayasa, İslam’ı devletin dini olarak belirlememiş, ancak İslam hukukunun yasaların temel kaynaklarından biri olduğunu kabul etmiştir.
- Yani, İslam hukuku tek başına yasama kaynağı değildi; diğer modern hukuk sistemleriyle birlikte uygulanıyordu.
Hukukun Üstünlüğü ve Temel Haklar
- Anayasa, bireysel hak ve özgürlükleri geniş bir şekilde güvence altına almıştır.
- Düşünce, ifade, basın, din ve vicdan özgürlüğü gibi haklar anayasal güvence altına alınmıştı.
- Kanun önünde eşitlik ilkesi kabul edilmişti.
Cumhurbaşkanının Yetkileri
- Cumhurbaşkanı, parlamentonun oylarıyla seçiliyordu.
- Yürütme yetkileri sınırlıydı ve daha çok sembolik bir devlet başkanlığı rolüne sahipti.
- Gerçek siyasi yetki, başbakanın liderliğindeki hükümetteydi.
Seçimler ve Temsiliyet
- Parlamento üyeleri doğrudan halk tarafından seçiliyordu.
- Anayasa, seçimlerin özgür ve adil bir şekilde yapılmasını öngörüyordu.
- Farklı dini ve etnik grupların temsili anayasal olarak korunmuştu.
Suriye’nin Üniter Yapısı
- Anayasa, Suriye’nin bölünmez bir devlet olduğunu vurgulamış ve merkeziyetçi bir yönetim yapısını benimsemiştir.
Kadın Hakları ve Oy Kullanma Hakkı
- Kadınlara ilk kez oy kullanma ve seçilme hakkı tanınmıştır, ancak bu hak fiilen 1953’te yürürlüğe girmiştir.
Yorum Yap