Kafkas Kartalı: Şeyh Şamil kimdir?

Direnişin Vatanı: Kafkasya

Dağıstan, orta hazar denizi boyunca uzanan kıyılarının ardında ona ismini veren sarp dağların yer aldığı, dağlar arasında büyük ve derin suların aktığı, topografik ve iklimsel çetinliğinin üzerinde yaşayan Avarlar, Çeçenler gibi 30 farklı ırktan oluşan milletinin ruhuna aksettiği özel bir coğrafya. Öyle ki bu akis, Kadir olanın kudretinin ihtişamını gözler önüne sermesi ve kendine göre bir işleyiş ile yarattığı tabiatın kontrol altına alınamayacağının en büyük kanıtı olması gibi bölge Müslümanlarının da mizacına tesir etmiştir.

Şamil

Bu mizaca sahip olan Şeyh Şamil de Dağıstan’ın Avar nehri kıyısında bulunan Gimri köyünde 26 Haziran 1797 tarihinde doğdu. Avar kökenlidir. Babasının ismi Muhammed annesi ise bir Avar beyinin kızı Bahu Mesedu’dur. Bir kız kardeşi vardır.

Şamil ilk eğitimini dayısından aldı. Daha sonra kayınpederi olan Nakşibendi şeyhi Cemaleddin Gazi Kumiki’den dini ilimler tahsil etti. Bunların yanı sıra savaş sporları olan at binme, kılıç kullanma, nişancılık ve koşmada kendini yetiştirdi. Sportif bir fiziğe ve iki metreye yaklaşan uzun bir boya sahipti.

Ömrü boyunca birden fazla evlilik yaptığı ve içlerinden biri daha sonra Osmanlı generali olan 5 erkek evladı olduğu bilinmektedir.

Direniş Okulu: Gazavat/Müridizm Hareketi

Emperyalist Rusya’nın işgal politikasının gereği olarak güneye doğru yayılması 19. Yüzyılda Kafkasya’yı hedef haline getirmişti.

Çarlık Rusya vahşi olduklarına inandığı ve ‘’Dağlılar’’ olarak isimlendirdiği Kafkas halklarına karşı çocuk, kadın ve ihtiyarların öldürüldüğü, köylerin yakıldığı ve pek çok insanın sürgün edilerek yollarda hayatını kaybettiği acımasız ve uzun soluklu bir katliama girişti.

Zulmü durdurmak ve hürriyetlerini teslim etmemek adına Nakşibendi tarikatı tarafından organize edilen gazavat/müridizm hareketi İmam Mansur liderliğinde 1783 senesinde direnişe başladı.  Uzun yıllar gerilla hareketleriyle Ruslara büyük kayıplar verdiren Gazavat hareketinin başına 1834 senesinde Avar ileri gelenleri tarafından Şeyh Şamil imam tayin edildi.

Tahsili, askeri ve siyasi duruşunun verdiği heybetle dini ve idari otoritesi halk tarafından benimsendi. Yazışmalarında imam unvanını kullandı. Kendisine yardımcı olacak bir divan kurdu ve hâkimiyeti altındaki bölgeleri naipler tayin ederek yönetti.

Görevimiz: Cihat

Çarlık Rusya’nın kabus dolu günleri başlamıştı. Şamil liderliğindeki direniş tam 25 yıl boyunca Rusya’ya kök söktürdü. Onlarca Rus general ve binlerce asker Kafkas kartalının pençesinde can verdi. Gerekli teçhizat ve maddiyattan yoksun olmalarına rağmen hürriyetleri için savaşan mücahitler karşılarında sayıca fazla, teçhizatlı ve nizami hareket eden Ruslara karşı Şeyh Şamil’in asla pes etmeyen tavrı sayesinde direndiler.

Ruslar bir taraftan Kafkasya’da ki yerel beyleri para karşılığı kendi tarafına çekmeye ve kendine sadık Müslüman din adamlarıyla Kafkas halklarını direnişten vazgeçirmeye çalışırken diğer yanda da askeri harekâtlara devam ediyordu.

Şeyh Şamil’e Tiflis’te görüşmek istediğini bildiren Çar Nikola, ondan çarın hâkimiyetini asla tanımayacağına ve taş üstünde taş kalmasa bile kararını değiştirmeyeceğine dair cevap alıyordu.

• 1839 senesinde 13.000 kişilik Rus kuvvetine 1000 mücahitle birlikte savunduğu Ahulgoh’ ta ki direniş 80 gün sürdü. Şeyh Şamil burada küçük oğlu Cemaleddin’i Ruslara rehin bırakmak zorunda kaldı.
• 1842 senesinde Dağıstan ve Çeçenistan’ın tek hakimi haline geldi.
• 1843 senesinde Avar bölgesindeki tüm Rus kalelerini fethetti.
• 1846 senesinde Çerkezlerle birleşip Kafkasya birliğini sağlamak için Şali’ye yürüdü.
• 1853 yılına gelindiğinde Rusya’ ya karşı Osmanlı, İngiltere ve Fransa’nın ittifak olduğu Kırım harbi başladı. Şeyh Şamil Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecid’e mektup yazarak Kafkasya’da ki durumu bildirdi. Bunun üzerine Abdülmecid, Şeyh Şamil’i Ruslara karşı cihada çağırdı. Şeyh Şamil Osmanlıya yönelik Kafkasya’da yapılacak yığınakları bertaraf etti. Tiflis’e yapılacak bir harekât sayesinde Rusların Kafkasya’dan çıkarılabileceğini bildirdi. Bu plan Osmanlı devlet ricali tarafından benimsenmedi.  
• 1856’da Kırım harbi sona erdi. Ruslar Kafkasya üzerine tekrar yoğunlaştılar.
• 1859 senesinde Gunib’de 70.000 kişilik Rus kuvvetine karşı Şamil 400 müridiyle birlikte direndiyse de sonunda teslim olmak zorunda kaldı.

İzzetli Bir Esaret ve Hac Yolculuğu

Kafkas kartalının esir edilmiş olabileceğine Ruslar dahi inanmıyordu. Zincirli prangaların altında dahi her an avının üzerine atlayacak bir aslanı andırıyordu. Tutsak olarak önce Petersburg’a ardından Moskova’ya gönderildi. Kaluga da ailesiyle birlikte bir çiftliğe yerleştirildi. Çar Aleksandr, on yıllardır yok etmek için uğraştıkları, Rusya’nın büyük hayalini kendine bağlı birkaç bin müridiyle tuz tuz buz eden, bir türlü zapt edilemeyen Şeyh Şamil’le burada görüştü.

10 yıl süren esaretin ardından verilen izinle Şeyh Şamil’in hac yolculuğu başladı. 1869 ‘da İstanbul’a gitti. Yaklaşık 8 ay kaldığı İstanbul’da Osmanlı devlet adamlarıyla ve padişah Abdülaziz ile görüştü. Ailesine maaş bağlandı. 1870 senesinde İstanbul’dan ayrıldı. Hac görevini yerine getirdi. 1871 senesinde Medine’de vefat etti. Allah yolunda savaşan ve şehit düşen İlk İslam mücahitlerinin yattığı Cennet ül baki’ye defnedildi.

Onun vefatının ardından uzun süre lidersiz kalan gazavat/müridizm hareketi, Osmanlı devleti ile çarlık rusya nın savaştığı 1829 senesinde şeyh şamilin medrese arkadaşı olan molla muhammed’in başa geçmesiyle ruslara karşı cihad ilan etti.